Kamera piše istoriju
Na lokacijama u okolini Dimitrovgrada, Pirota i Niša i obroncima Suve planine u prvoj polovini jula nastavljeno je snimanje dramatizovanih scena dokumentarno-igranog filma o herojskom otporu pripadnika Vojske Jugoslavije u borbama na Košarama i Paštriku tokom sukoba sa albanskim pobunjeničkim formacijama uz podršku NATO i albanske vojske 1999. godine.
Film, sa radnim nazivom „Na braniku otadžbine – ratne priče sa Košara i Paštrika“, snima se u zajedničkoj produkciji Radio-televizije Srbije, Ministarstva odbrane i Vojnofilmskog centra „Zastava film“, a premijerno prikazivanje zakazano je za sledeću godinu, na dvadesetogodišnjicu tih događaja.
Rad na projektu počeo je prošlog septembra i prema rečima autorke Slađane Zarić, urednice dokumentarnih emisija u Informativnom programu na Radio televiziji Srbije, do sada su snimljeni razgovori sa više od sto osoba, direktnih i indirektnih učesnika borbi na granici tadašnje SR Jugoslavije. Snimanje dramatizacije, odnosno igranih scena, počelo je u martu na Vlasini, Staroj planini i Kopaoniku, na lokacijama i u klimatskim uslovima biranim tako da se što vernije dočara početak proleća 1999. godine na Košarama. Za dramatizaciju borbi na planini Paštrik – koje su se odvijale od kraja maja do potpisivanja Kumanovskog sporazuma - odabrane su lokacije u jugoistočnim delovima Srbije. Za mesec dana snimljeno je više stotina sati materijala.
Autorka filma napominje da su po trajanju, intenzitetu i načinu vođenja operacija, borbe na Košarama i Paštriku u nekim svojim elementima različite ali ih objedinjuje da je upravo zahvaljujući nepokolebljivoj odbrani na ovom delu granice sprečeno otvaranje koridora za spajanje protivničkih snaga u unutrašnjost Kosova i Metohije sa snagama na teritoriji Albanije.
Pripadnici Vojske Jugoslavije ispoljili su herojstvo protiv mnogo brojnijeg neprijatelja na kopnu uz podršku tehnološki višestruko nadmoćnijeg u vazduhu. Slađana Zarić naglašava kako je do sada bitka na Paštriku, koja je trajala kraće ali je bila znatno intenzivnija – odvijala se i danju i noću, uz upotrebu strategijskih bombardera NATO – bila nepravedno zapostavljena i mnogo manje pominjana u javnosti. Događaji na Košarama su „priča koja je do sada bila na neki način parcijalno pričana, u zavisnosti od lokaliteta i učesnika a mi smo pokušali da je ispričamo kao celinu“.
Na filmskom „setu“ najbrojniji su pripadnici Vojske Srbije. Na delu snimanja u okolini Niša to su bili vojnici i starešine iz Specijalne brigade, Treće brigade Kopnene vojske i Mešovite artiljerijske brigade. Uz obezbeđivanje logistike snimanja, pripadnici Vojske Srbije „glume“ u dramatizovanim scenama. Tačnije ne glume, već rade ono za šta su obučeni i što su pre dve decenije radili neki drugi momci i poneka devojka u nimalo filmskim i „veoma borbenim“ uslovima. Kako kaže kamerman Petar Vujanić „nismo ni razmišljali da angažujemo neke profesionalne glumce, ovi momci odlično znaju sa naoružanjem, kako se nosi, kako se rukuje sa njim, kako se kreću, kako da zalegnu, gađaju iz zaklona...“
Prilikom predstavljanja početka snimanja filma, autorka Zarić rekla je da želi ovim filmom da dočara „pakao koji je tamo vladao“. „Veoma je teško nama, s ove vremenske distance, shvatiti šta su ti ljudi doživeli. Oni nijednog trenutka nisu posustajali. Odala bih počast tadašnjim starešinama, ali bih posebno naglasila ulogu vojnika. Na Košarama je ginula mladost. To su bili vojnici koji su imali 18, 19 ili 20 godina koji nijednog trenutka nisu rekli ne. Košare su veoma značajna bitka i imaće svoje veliko mesto u istoriji srpskog naroda. Smatram da će iz ovog filma neke naredne generacije mnogo toga naučiti, jer će film prikazati veliki značaj upravo te moralne vrednosti, istrajnosti i načina kako treba braniti otadžbinu“ kaže autorka filma
Tekst i fotografije: Igor Salinger
