NAJČEŠĆA PITANJA - Prava boraca i briga o deci poginulih

Kako se utvrđuje status borca?

– Zakonom o pravima boraca, vojnih invalida, civilnih invalida rata i članova njihovih porodica („Službeni glasnik Republike Srbije“, broj 18/2020. od 3. marta 2020, a koji se primenjuje od 1. januara 2021.) uređuju se prava i uslovi za ostvarivanje prava boraca. Za tumačenje pitanja u vezi statusa i prava boraca nadležno je Ministarstvo za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja Republike Srbije.

Pomenutim propisom predviđeno je sledeće:

Status borca priznaje se po podnetom zahtevu. Rešenjem kojim se utvrđuje status borca vrši se i razvrstavanje borca u kategorije.
Postupak za utvrđivanje statusa borca i razvrstavanje boraca u kategorije i za ostvarivanje prava po ovom zakonu pokreće se po zahtevu stranke.
Status borca utvrđuje se na osnovu originalnih pismenih dokaza iz vremena učešća u ratu, odnosno oružanim akcijama preduzetim za vreme mira, kao i na osnovu pisanih podataka kojima raspolaže nadležni organ Republike Srbije o dužini angažovanja borca u oružanim snagama. Navedeni podaci moraju sadržati podatke o datumu početka i datumu prestanka vojnog angažovanja borca.
Dokaznim sredstvom smatraju se dokumenti u kojima su navedene činjenice o ispunjenosti uslova propisanih zakonom, a posebno vojni, policijski i pravosudni dokumenti i medicinska dokumentacija. Izjava stranke i ostalih lica, bez obzira u kom je obliku, ne smatra se dokaznim sredstvom, kao ni upis u vojnu knjižicu izvršen bez poziva na odgovarajuću službenu evidenciju. Dokaznim sredstvom ne smatraju se ni izjave svedoka date u sudskim postupcima radi ostvarivanja prava po drugim propisima.
O pravima iz Zakona u prvom stepenu rešava opštinska, odnosno gradska uprava po mestu prebivališta stranke, koja poslove obavlja kao poverene poslove. Rešenje kojim se utvrđuje status borca i kojim se borac razvrstava u kategorije donosi prvostepeni organ. Prvostepeno rešenje podleže prethodnoj kontroli koju vrši ovlašćeno službeno lice prvostepenog organa.

Kako i gde se pribavljaju dokumenta kojima se dokazuje učešće u ratu, odnosno oružanim akcijama preduzetim za vreme mira?

– Radi koordinisanog i efikasnog postupanjau postupku utvrđivanja statusa borca,Sektoru za boračko-invalidsku zaštitu Ministarstva za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja Republike Srbije dostavljen je predlog o pribavljanju uverenja-potvrda o periodu učešća lica u borbenim dejstvima, odnosno oružanim akcijama preduzetim za vreme mira prema sledećem:

da se u skladu s članom 141. Zakona navedena originalna dokumenta koja su izdata u ranijem periodu priznaju kao dokaz za utvrđivanje statusa borca, odnosno da se priznaju i fotokopije istih, overene od strane nadležnog organa, to jest da se ne izdaju nova dokumenta ukoliko lice već poseduje slična
da se za lica kojima je priznat staž osiguranja u uvećanom trajanju 12/24 (poseban staž) za period učešća u borbenim dejstvima, a koja ne poseduju primerak navedenog rešenja ili drugačiji dokaz, službe boračko-invalidske zaštite ili stranka obrate nadležnom organu PIO koji na osnovu uvida u službenu evidenciju treba da izda odgovarajući dokument
da se za lica koja nisu ostvarila staž osiguranja u uvećanom trajanju 12/24 (poseban staž) i ne poseduju uverenje-potvrdu o periodu učešća u borbenim dejstvima (orginal ili overenu kopiju), a u zavisnosti u kom svojstvu su bila učesnici ratova ili oružanih akcija, službe boračko-invalidske zaštite u skladu s ZUP-om ili sama stranka obrate nadležnim organizacionim jedinicama Ministarstva odbrane i Vojske Srbije radi dostavljanja overenih kopija postojećih uverenja-potvrda o periodu učešća u borbenim dejstvima, odnosno izdavanja novih dokumenata na sledeći način:

Za lica koja su učestovala u borbenim dejstvima u svojstvu vojnika na služenju vojnog roka ili u svojstvu vojnog obveznika (rezervni sastav) zahtevi se dostavljaju nadležnom centru Ministarstva odbrane prema mestu prebivališta. Ukoliko centar ne raspolaže traženim podacima predmet prosleđuje jedinici ili pravnom sledbeniku jedinice u kojoj je lice bilo angažovano na dalju nadležnost.
Za profesionalne pripadnike vojske kojima je prestala služba (JNA, Vojska Jugoslavije, Vojska SiCG i Vojska Srbije), a koji su državljani Republike Srbije, zahtevi se dostavljaju Upravi za kadrove Sektora za ljudske resurse (Nemanjina 15, 11000 Beograd), koja zahtev prosleđuje nadležnoj jedinici Ministarstva odbrane i Vojske Srbije ili pravnom sledbeniku na dalje postupanje.
Za profesionalne pripadnike Vojske Srbije (oficiri, podoficiri, profesionalni vojnici i civilna lica) i državne službenike u Ministarstvu odbrane, lica pribavljaju potrebna dokumenta u jedinici-ustanovi u kojoj su na službi.

za potrebe pribavljanja ili izdavanja uverenja-potvrde o poginulim, nestalim, ranjenim, zarobljenim i ubijenim pripadnicima oružanih snaga bivše SFRJ za period od 26. juna 1991. do 19. maja 1992, kao i o nestalim i poginulim pripadnicima Vojske Jugoslavije na teritoriji Savezne Republike Jugoslavije za period od 23. marta 1998. do 26. juna 1999. i za period od 23. marta 2001. do 30. juna 2001, zahtevi se dostavljaju Upravi za tradiciju, standard i veterane, koja, ukoliko ne raspolaže traženim podacima, zahtev prosleđuje nadležnoj jedinici Ministarstva odbrane i Vojske Srbije ili pravnom sledbeniku na dalje postupanje.

Ko ima pravo na naknadu za školovanje dece vojnog lica?

– Članom 197. stav 2. Zakona o Vojsci Srbije („Službeni glasnik Republike Srbije“, broj 116/07, 88/09, 101/10 – dr. zakon, 10/15, 88/15 – odluka US, 36/18 i 94/19) propisano je da do donošenja propisa o vojnoj obavezi, socijalnom, zdravstvenom i penzijskom i invalidskom osiguranju profesionalnih vojnih lica ostaju na snazi odredbe Zakona o Vojsci Jugoslavije („Službeni list SRJ“, br. 43/94, 28/96, 44/99, 74/99, 3/02 i 37/02 i „Službeni list SCG” broj 7/05 – poglavlje XV – Zdravstveno osiguranje član 211. do 239).

Deca vojnog lica koje bez svoje krivice pogine ili umre od zadobijene rane, povrede ili ozlede, odnosno bolesti koja je nastala ili se pogoršala kao neposredna posledica službe u Vojsci, rođena u braku, van braka ili usvojena, ako nisu starija od 18 godina, odnosno 26 godina – ako se nalaze na redovnom školovanju, osim dece koja su u radnom odnosu, a koju je vojno lice do svoje smrti izdržavalo, imaju pravo na mesečnu naknadu za vreme školovanja i druge naknade u vezi sa školovanjem, ako ne ostvaruju stipendiju po drugom osnovu (članovi 233. stav 1. tačka 2. i 235. stav 2. Zakona).

Postupak za ostvarivanje tog prava pokreće se na zahtev stranke, odnosno njenog zakonskog zastupnika, uz koji se dostavlja neophodna dokumentacija (Uredba o ostvarivanju prava na jednokratnu novčanu pomoć, osposobljavanje bračnog druga i o naknadi za školovanje dece vojnog lica („Službeni list SRJ“, broj 69/99, „Službeni list SCG“, broj 4/05 i „Službeni glasnik Republike Srbije“, broj 14/11, 60/18 i 74/48).

Tom uredbom se uređuje i ostvarivanje prava na novčanu naknadu za vreme školovanja i druge naknade u vezi sa školovanjem deteta vojnog lica koje pogine ili umre za vreme službe ili u vezi sa službom u Vojsci Srbije, kao i iznos te pomoći, odnosno naknade.

Naknada za školovanje obuhvata mesečnu novčanu naknadu za školovanje, naknadu za nabavku knjiga i školskog pribora i naknadu za grupnu rekreativnu nastavu, odnosno eskurziju koje organizuje škola (isplaćuje se učeniku osnovne i učeniku srednje škole).