Monitor „Bodrog”
Monitor „Bodrog”
brod sa kojeg su ispaljeni prvi hici u Velikom ratu
brod sa kojeg su ispaljeni prvi hici u Velikom ratu
Monitor „Bodrog” izgrađen je u budimpeštanskom brodogradilištu 1904. godine. Po završenim tehničkim ispitivanjima ušao je u sastav austrougarske Dunavske flotile. Bio je to oklopljeni brod, koji je raspolagao moćnim artiljerijskim naoružanjem – dva topa kalibra 120 mm, jedna brodska haubica istog kalibra, dva manja topa kalibra 42 mm i tri mitraljeza. Trebalo je da prevashodno služi za izvođenje operacija na rekama, a predviđen je i kao podrška jedinicama kopnene vojske koje se nalaze u neposrednoj blizini reka.
Zajedno s monitorima „Temeš” i „Samoš”, „Bodrog” se pred početak Prvog svetskog rata nalazio na zemunskom pristaništu. Sa njega su ispaljeni prvi hici na Beograd. Bili su to ujedno prvi pucnji u ratu koji će se ubrzo proširiti na veliki broj zemalja i kojeg su savremenici nazivali Veliki rat.
Srpska vojska nije raspolagala snagama rečne flotile, a nije imala ni adekvatno oružje kojim bi se suprotstavila austrougarskim monitorima.
„Bodrog” je tih dana 1914. godine neometano krstario dunavskim vodama i bombardovao Beograd i druge podunavske gradove i varošice u Srbiji. Dejstvom s „Bodroga” i ostalih monitora 1914. godine Beogradu je pričinjena ogromna materijalna šteta, posebno u priobalnim i centralnim delovima grada. Tek sa dobijanjem potrebne municije i dolaskom savezničke obalske artiljerije donekle je suzbijeno dejstvo monitora i „Bodrog” je oteran sa obala Beograda.
U daljem toku vojnih operacija „Bodrog” je uglavnom korišćen na donjem toku Dunava protiv srpskih i rumunskih vojnih snaga. Na kraju Prvog svetskog rata, prilikom pokušaja povlačenja ka Budimpešti, nasukao se na sprud nizvodno od Beograda. Tada su ga srpski vojnici zaplenili.
Na osnovu odredaba mirovnog sporazuma, zajedno s još tri rečna monitora i dva patrolna čamca, „Bodrog” je 1920. predat Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca. Dobio je novo ime. Ovaj brod, dužine oko 60 metara, tada je nazvan „Sava”. Pod jugoslovenskom zastavom plovio je do Aprilskog rata 1941, kada ga je posada potopila da ne bi pao u ruke Nemaca.
Vlasti Nezavisne države Hrvatske izvukle su ga iz vode i do 1944. godine „Bodrog”, odnosno „Sava”, bio je u sastavu oružanih snaga NDH, kada je ponovo, drugi put, potopljen.
Nakon Drugog svetskog rata jugoslovenska mornarica ponovo ga je izvadila iz vode, rekonstruisala, remontovala i modernizovala. U rečnoj flotili JNA bio je do 1962. godine, kada je povučen iz upotrebe i rashodovan.
Monitor „Bodrog” je dva puta bio potapan, služio je u četiri vojske i promenio više od šest država. Danas je jedan od retkih sačuvanih monitora na svetu i ima neprocenjivu istorijsku vrednost jer je sa njega otpočeo Prvi svetski rat. Vlasništvo je Vojske Srbije, renoviran je i predstavlja svojevrstan izložbeni prostor koji svedoči o pobedi Srbije u Prvom svetskom ratu.
Dr Aleksandar Životić
Filozofski fakultet u Beogradu
Filozofski fakultet u Beogradu
FOTOGALERIJA
