Ratni ciljevi Kraljevine Srbije – Niška deklaracija
Ratni ciljevi Kraljevine Srbije – Niška deklaracija
decembar 1914. godine
decembar 1914. godine
Početak Velikog rata stavio je Kraljevinu Srbiju, njen narod i vojsku pred velike žrtve i iskušenja. Procenjeno je da je oko 100.000 vojnika tokom petomesečnih borbi 1914. godine izbačeno iz stroja. Sam rat nametao je potrebu da se definišu ratni ciljevi.
Dugogodišnji austrougarski pritisak, nerešeno srpsko nacionalno pitanje i podeljenost srpskog nacionalnog prostora između velikih imperija uticali su na srpsku vladu da pristupi uobličavanju ratnih ciljeva Kraljevine Srbije, koji bi bili utemeljeni na istorijskim i etničkim osnovama.
Već od jeseni 1914. okupljala je najznačajnije srpske naučnike radi njihovog utvrđivanja. Istoričar Stanoje Stanojević tražio je spoj istorije južnoslovenskih naroda, lingvista Aleksandar Belić proučavao je lingvističku identičnost jezika, Slobodan Jovanović je izučavao političku vezu, a geograf Jovan Cvijić antropološku i geografsku vezu Srba, Hrvata i Slovenaca. Definicija jugoslovenskog programa srpske vlade trebalo je da bude izgrađena na tezi o etnički jedinstvenom južnoslovenskom narodu.
Paralelno s radom na koncipiranju ratnih ciljeva, započeo je rad na okupljanju pristalica jugoslovenskog ujedinjenja sa prostora Austrougarske. Programsku deklaraciju napisao je jedan od vodećih samostalnih radikala i ministar privrede u novoobrazovanoj vladi Milorad Drašković.
Srpska vlada je u jeku Kolubarske bitke, 7. decembra 1914, izašla pred Narodnu skupštinu s Deklaracijom u kojoj su jasno definisani ratni ciljevi Srbije. Kao glavni ratni cilj Kraljevine Srbije postavljeno je oslobođenje „neoslobođene braće” – Srba, Hrvata i Slovenaca i njihovo buduće ujedinjenje.
Tekst Deklaracije je u izvodu saopšten poslanicima Rusije, Francuske i Velike Britanije. Saveznici nisu podržali ratni cilj Kraljevine Srbije 1914. godine. On se tada nije uklapao u njihove ratne planove. Do njegovog prihvatanja došlo je znatno kasnije, tek u drugoj polovini 1918. godine.
Javno proklamovanje ratnih ciljeva slalo je Južnim Slovenima u Austrougarskoj poruku o tome za šta se Srbija zalaže, poruku da će jednog dana biti oslobođeni i da će doći do ujedinjenja. Na unutrašnjem planu Niška deklaracija trebalo je da učvrsti i ojača uverenje o potrebi daljeg ratovanja i žrtvovanja.
Donošenjem deklaracije u Nišu decembra 1914. godine postavljene su osnove budućeg jugoslovenskog ujedinjenja i stvaranja jedinstvene južnoslovenske države.
Dr Aleksandar Životić
Filozofski fakultet u Beogradu
Filozofski fakultet u Beogradu
FOTOGALERIJA
