Velika ofanziva
Velika ofanziva
oktobar–novembar 1915.
Sa rečnih brodova monitora 5. oktobra 1915. otpočeo je veliki napad na Kraljevinu Srbiju. Radilo se o četvrtoj ofanzivi koju su Centralne sile preduzele protiv Srbije. Nakon tri neuspešna napada 1914, Austrougarskoj monarhiji pridružile su se Nemačka i Bugarska.oktobar–novembar 1915.
Napad je poveren nemačkom feldmaršalu Augustu fon Makenzenu. Plan je bio da se srpska vojska napadne i opkoli sa svih strana. Nemačke snage imale su zadatak da prodiru na velikomoravskom pravcu, austrougarske da sa severa i zapada nastupaju ka unutrašnjosti Srbije, dok je bugarska armija trebalo da sa istoka potiskuje srpsku vojsku ka Nišu i potom Kruševcu. Posebna bugarska armija, koja nije bila pod Makenzenovom komandom, trebalo je da preseče srpskoj vojsci odstupnicu ka jugu i prekine njenu vezu s Grčkom i savezničkim snagama koje su počele da se prikupljaju u Solunu.
Savezničke francusko-engleske trupe koje su iz Soluna krenule u ofanzivu s namerom da se spoje sa srpskom vojskom, bile su nedovoljne da se ozbiljnije suprotstave bugarskoj vojsci. Zaustavljene su na jugu Makedonije.
Srpska vojska, uprkos visokom moralu i želji da odbrani otadžbinu, nije bila u stanju da se sama bori s daleko nadmoćnijim neprijateljem. Nakon borbi 1914. godine i epidemije tifusa koja je vladala u Kraljevini, bila je proređena i iscrpljena. Na srpskoj strani borilo se oko 400.000 vojnika, a neprijateljske snage bile su duplo veće, bilo ih je skoro 800.000. Posebno je bila izražena neprijateljeva nadmoć u artiljeriji.
Iako znatno inferiornija, srpska vojska nastavila je otpor i u borbi se povlačila ka jugu, ka jedinom prohodnom pravcu – Jadranskom primorju. Napuštanjem teritorije Kraljevine Srbije trebalo je sačuvati glavninu vojske, dovesti je do Jadranskog primorja i uz pomoć saveznika reorganizovati i osposobiti da nastavi borbu u daljem toku rata. U povlačenje preko teško prohodnih crnogorskih i albanskih planina krenulo je na stotine hiljada ljudi – sve tri armije srpske vojske i ogroman broj civila.
Iz poštovanja prema junaštvu i hrabrosti koje su tih dana u borbama za odbranu Beograda pokazali poginuli srpski vojnici, nemački feldmaršal August fon Makenzen podigao im je spomenik na Topčideru, na kom na srpskom i nemačkom jeziku piše: „Ovde počivaju srpski junaci”. To je jedan od retkih primera u istoriji da je pobednik odao takvu počast neprijateljskoj vojsci.
Dr Aleksandar Životić
Filozofski fakultet u Beogradu
Filozofski fakultet u Beogradu
FOTOGALERIJA
