Srpski zarobljenici u Bugarskoj
Srpski zarobljenici u Bugarskoj
1915–1918.
Nakon sloma Srbije u jesen 1915. godine u zarobljeničkim i internirskim logorima u Bugarskoj našlo se više od 65.000 srpskih vojnika i građana. Bugarska vojska zarobila je oko 39.000 pripadnika vojske Kraljevine Srbije, dok je broj interniranih civila varirao.1915–1918.
Odvođenja u logore u Bugarskoj odvijala su se u četiri glavna perioda. Prvi talas bio je u zimu 1915, a sledeći nakon ulaska Rumunije u rat avgusta 1916. godine, kada je internirano stanovništvo iz pograničnih oblasti Srbije sa Rumunijom. Internacije srpskih civila doživele su vrhunac od marta do novembra 1917, posle sloma Topličkog ustanka, kada su u logore upućivani civili bez obzira na pol i uzrast. Poslednji, najmanje uspešan talas interniranja sproveden je nakon proboja Solunskog fronta.
U Bugarskoj su srpski vojni zarobljenici i civili smeštani na raznim lokacijama. Najveći logor bio je u Slivenu, sa više od 19.000 zarobljenika. Sledili su logori u Sofiji i Ferdinandu sa po 7.000 zarobljenika, dok je u Staroj Zagori, Orhaniju i Gornom Paničarevu bilo smešteno najmanje po 3.000 ljudi. Srpski zarobljenici nalazili su se i u Trnovu i Plovdivu.
Srpski i rumunski ratni zarobljenici u Bugarskoj imali su lošiji tretman od ostalih savezničkih ratnih zarobljenika zbog animoziteta iz Drugog balkanskog rata i ratne propagande koja je vladala. Ostale su zabeleške engleskih oficira ratnih zarobljenika, koji su svedočili da su se Bugari prema Srbima brutalno odnosili, kao prema psima – tukli su ih štapovima, izgladnjivali i strogo kažnjavali.
Zarobljenici su smeštani u drvene barake, konfiskovane kuće ili javne zgrade. Jedan od najvećih problema bilo je održavanje higijene. Prljave kuhinje i tesne barake pune vašiju i drugih štetočina bile su pogodne za širenje zaraza, od kojih su najčešće bile tifus, dizenterija i malarija. Nedostajalo je lekara, medicinskog osoblja i lekova, pa su mnogim zarobljenicima kao posledica nelečene gangrene amputirani udovi. Svi ratni zarobljenici, osim oficira, bolesnih i ranjenih, morali su da rade šest i po dana nedeljno. Zarobljenici su upućivani i na rad u rudnicima.
Nakon rata u Bugarskoj popisana su 5.952 groba interniranih srpskih građana i ratnih zarobljenika na više od 38 lokacija. Podaci inspektorata američkog ministarstva rata mnogo su veći – 47.000 umrlih srpskih ratnih zarobljenika i interniraca.
U Bugarskoj skoro da nema spomen-obeležja poginulim srpskim vojnim zarobljenicima i internircima. U Sofiji postoji spomenik ratnim zarobljenicima iz balkanskih ratova i Prvog svetskog rata, gde je zabeleženo samo 500 imena umrlih srpskih vojnika i civila. U Plovdivu postoji groblje engleskih vojnih zarobljenika… Ne postoji nijedan trag o stradanju srpskih civila i vojnika u Plovdivu u periodu Velikog rata.
Potpukovnik dr Dalibor Denda, naučni saradnik
Institut za strategijska istraživanja, Beograd
Institut za strategijska istraživanja, Beograd
FOTOGALERIJA
