Albanska golgota
Albanska golgota
oktobar 1915–januar 1916.
oktobar 1915–januar 1916.
Sve je počelo oktobra 1915. godine, kada su udružene nemačko-austrougarsko-bugarske snage napale Srbiju. Nakon nešto više od mesec dana pružanja žestokog otpora daleko nadmoćnijem neprijatelju, srpsko vojno i državno vođstvo donelo je odluku o postepenom povlačenju ka Jadranskom primorju.
Procenjuje se da je u povlačenje krenulo više od 400.000 ljudi. Poslednje ideje o mogućoj kontraofanzivi napuštene su nakon sednice komandanata armija u Peći, kojima je u odsustvu Štaba Vrhovne komande kao najstariji predsedavao vojvoda Stepa Stepanović.
Prva kolona, u kojoj su se nalazili kralj, vlada i diplomatski kor, krenula je iz Prizrena 26. novembra 1915. godine. Preko Ljum-Kule i Vezirovog mosta kretali su se ka Lješu.
Iz pravca Peći je put Andrijevice, Podgorice i Skadra krenula glavnina srpske vojske – trupe sve tri armije i Odbrane Beograda.
Trećim pravcem, sa Kosova ka Debru, Elbasanu, Tirani i Draču, povlačila se Timočka vojska.
Srpska vojska se zajedno s velikim brojem izbeglica kretala po zaleđenim putevima, s minimumom hrane... Umiralo se od gladi, zime i iscrpljenosti. Napadala su ih i pojedina albanska plemena koja nisu priznavala vlast Esad-paše Toptanija, vladara Albanije koji je važio za iskrenog i odanog srpskog prijatelja.
Glavnina srpske vojske se između 15. i 21. decembra 1915. prikupila u okolini Skadra. Tu se našlo oko 160.000 srpskih vojnika, koji su čekali dalje korake saveznika vezane za reorganizaciju na tom prostoru ili dalju evakuaciju.
Procenjuje se da je tokom povlačenja do Skadra srpska vojska izgubila više od 20.000 ljudi. Ogromne su bile i žrtve među civilima koji su se povlačili zajedno sa srpskom vojskom.
Ali tu nije bio kraj stradanju. Srpski vojnici i civili umirali su od gladi i na ulicama Skadra i Lješa. Iz peščane i plitke luke Sveti Jovan Medovski nije bilo moguće bezbedno organizovati evakuaciju. Zbog blizine neprijateljske mornaričke baze svaki drugi brod u ovoj luci je potopljen. Hrana za srpske vojnike nije mogla da bude dostavljena.
Saveznici nisu znali šta će sa srpskom vojskom koja je umirala na Albanskom primorju. Tek nakon intenzivne diplomatske prepiske i energičnog stava ruskog cara Nikolaja Drugog, britanski, francuski i italijanski saveznici preduzeli su korake za dalju evakuaciju srpske vojske i izbeglica.
Bolesna, iscrpljena i polumrtva srpska vojska krenula je novih 250 kilometara pešice, kroz blato i močvare, do Valone. A onda je iz Valone, sa juga Albanije, italijanskim brodovima evakuisana za Krf.
Prema podacima Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, u tromesečnoj Albanskoj golgoti, u povlačenju od Beograda do Krfa dugom više od 700 kilometara, stradalo je 77.455 vojnika i oko 140.000 civila.
Dr Aleksandar Životić
Filozofski fakultet u Beogradu
Filozofski fakultet u Beogradu
FOTOGALERIJA
