Evakuacija srpske vojske
Evakuacija srpske vojske
januar–april 1916.
januar–april 1916.
Glavnina srpske vojske, nakon povlačenja preko planina Crne Gore i Albanije, prikupila se na Albanskom primorju, u okolini Skadra. Na severu Albanije nisu postojali uslovi za popunu, reorganizaciju, neophodan odmor i oporavak srpske vojske. U Skadru nije moglo da se organizuje ni uredno snabdevanje. Zbog toga je od saveznika zahtevana evakuacija.
Zapadni saveznici u početku nisu shvatali značaj srpskih molbi. Tek nakon molbe koju je regent Aleksandar uputio ruskom caru Nikolaju i njegove intervencije, zapadni saveznici su ozbiljnije pristupili problemu snabdevanja i izbora mesta za reorganizaciju vojske Kraljevine Srbije.
U Albaniji nisu postojali uslovi za reorganizaciju i formiranje fronta. Luka u San Đovani di Medua nije bila osposobljena za pristajanje većih brodova. Odlučeno je da srpske trupe krenu u povlačenje ka Valoni, jer je ta luka bila najpogodnija za evakuaciju. Bilo je jasno da će evakuacija ići iz Valone, ali saveznici još nisu bili odredili gde će srpska vojska biti evakuisana. Najpre je odlučeno da to bude Bizerta u Tunisu. Prve evakucije za Bizertu krenule su 4. januara 1916. i tada je prevezeno više od 9.000 najbolesnijih srpskih vojnika.
Kada su se saveznici usaglasili da glavnina srpske vojske bude prebačena na Krf, zadatak evakuacije uglavnom je poveren italijanskoj mornarici.
Italijani su iz Valone prvo evakuisali preko 22.000 austrougarskih zarobljenika koji su se povlačili sa srpskom vojskom. Mesec dana nakon toga, 26. januara 1916, počeli su da ukrcavaju na brodove i srpske regurte.
Po planu generala Mondezira trebalo je dnevno evakuisati po 2.000 ljudi, ali je usled tehničkih problema i aktivnosti austrougarske mornarice taj plan bio neostvariv. Srpski vojnici i izbeglice prevoženi su uglavnom italijanskim brodovima, koji su krenuli iz luke Brindizi. Poslednji srpski vojnik evakuisan je sa albanske obale 5. aprila 1916. godine. Za nešto više od dva meseca prevezeno je oko 136.000 srpskih vojnika, 10.000 konja, više od 22.000 tona materijala, municije i hrane, kao i 50 komada teškog artiljerijskog oruđa.
U znak sećanja na tu akciju u italijanskom gradu Brindizi postavljena je ploča na kojoj je zapisano da je italijanska mornarica u evakuaciji koristila 584 civilna plovila, da su obavljena 202 putovanja i da je spaseno oko 115.000 srpskih izbeglica. Italijanski podaci razlikuju se od podataka srpske Vrhovne komande iz 1916. godine. I dok Italijani navode da je prevezeno oko 260.000 srpskih vojnika i civila, Vrhovna komanda imala je podatke za oko 160.000 Srba. Bez obzira na razlike u brojevima, ova akcija smatra se najvećom pomorskom evakuacijom u Velikom ratu. Ona i danas pobuđuje interesovanje istoričara mornarice širom sveta.
Dr Aleksandar Životić
Filozofski fakultet u Beogradu
Filozofski fakultet u Beogradu
FOTOGALERIJA
