Kraj Prvog svetskog rata
Kraj Prvog svetskog rata
Dolazak američkih trupa na Zapadni front u proleće 1918, ali i Solunska ofanziva savezničke Istočne vojske čija je pokretačka snaga bila srpska vojska, doveli su do sloma bloka Centralnih sila. Prva je iz rata 30. septembra izašla Bugarska, za njom je sledio slom Turske, da bi Austrougarska potpisala primirje 3. novembra 1918. godine.
Našavši se pod pritiskom svežih savezničkih snaga na Zapadnom frontu i bez mogućnosti da zatvori brešu koja se pojavila na jugu, nemačka vrhovna komanda bila je primorana da zatraži primirje, koje je zaključeno 11. novembra 1918. u 11.00 časova u železničkom vagonu u Kompijenju. Time su borbe u Velikom ratu konačno završene.
Nakon toga usledila je Pariska mirovna konferencija, koja je rezultirala mirovnim ugovorom potpisanim sa Nemačkom 28. juna 1919. u Versaju, u Sali ogledala. Zatim su sledili potpisi ugovora sa Austrijom, Bugarskom, Mađarskom i Turskom. Svi ti ugovori poražene zemalje ocenile su kao „Versajski diktat”.
Kraj rata doneo je i kraj četiri velike imperije. Nakon Februarske i Oktobarske revolucije prestalo je da postoji Rusko carstvo, Austrougarska se raspala na više manjih nacionalnih država, a u Turskoj i Nemačkoj, koje su teritorijalno smanjene, proglašena je republika.
Na evropskoj mapi pojavile su se nove nacionalne države – Čehoslovačka, Poljska, Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, Austrija, Mađarska, Letonija, Litvanija, Estonija i Finska, kao i Albanija, koja je formirana 1913. godine, dok su iz rata sa uvećanom teritorijom izašle Rumunija, Grčka, Danska i Italija, koja nije bila zadovoljna dobicima. Rusko carstvo zamenila je prva zemlja socijalizma Sovjetska Rusija, Nemačke posede na Pacifiku zauzeo je Japan. Iz rata su kao dominantne sile u Evropi izašle Velika Britanija i Francuska, dok su SAD postale najjača ekonomska sila na svetu. Rat je iza sebe ostavio pustoš, a zemljama pobednicama doneo ogromne dugove prema SAD.
Prema procenama u svetu je u Prvom svetskom ratu ukupno stradalo oko 16.500.000 vojnika i civila, a oko 21.000.000 bilo je ranjeno.
Srpski narod našao se u taboru pobednika, a njegove žrtve bile su procentualno najveće u odnosu na sve zaraćene strane. Srbija je izgubila oko 1.245.000 ljudi, što predstavlja oko 26% tadašnje populacije Kraljevine Srbije. Određena mesta u Srbiji su tokom rata skoro prepolovljena, kao što je Šabac, gde je poginulo 42% stanovništva. Veruje se da je stradalo 53% muškog stanovništva.
Ljudske žrtve, iako najdragoceniji, nisu jedini gubitak. Kraljevina Srbija je tokom rata izgubila više od 50% nacionalnog bogatstva. Iako pobednik, Srbija je iz rata izašla sa ogromnim i, slobodno se može reći, u sledećim decenijama teško nadoknadivim gubicima.
Potpukovnik dr Dalibor Denda, naučni saradnik
Institut za strategijska istraživanja, Beograd
Institut za strategijska istraživanja, Beograd
FOTOGALERIJA
