Stvaranje Kraljevine SHS
Stvaranje Kraljevine SHS
decembar 1914 – decembar 1918.
decembar 1914 – decembar 1918.
Srpska vlada je u jeku Kolubarske bitke, decembra 1914, definisala svoje ratne ciljeve vezane za oslobođenje i ujedinjenje neoslobođene južnoslovenske braće. Ubrzo nakon toga formirala je u Parizu Jugoslovenski odbor, sastavljen od političkih predstavnika Južnih Slovena iz Austrougarske koji su se nalazili u emigraciji. Krfskom deklaracijom, potpisanom između srpske vlade i članova Jugoslovenskog odbora, postavljeni su okviri buduće jugoslovenske države.
Ipak, sprovođenje zacrtanih ratnih ciljeva započelo je u jesen 1918. godine. Nakon proboja Solunskog fronta, usled brze savezničke ofanzive i teške situacije na ostalim frontovima, započeo je raspad Austrougarske. Nakon izbijanja srpskih trupa na severne i zapadne predratne granice Kraljevine Srbije, nastupanje je nastavljeno ka austrougarskoj teritoriji.
Manji deo srpskih trupa, na osnovu sporazuma između srpske vlade i Crnogorskog odbora za narodno ujedinjenje, krenuo je ka Crnoj Gori. U Podgorici je nakon održanih izbora hitno sazvana skupština, koja je 26. novembra donela odluku o zbacivanju dinastije Petrovića i bezuslovnom ujedinjenju sa Srbijom.
Prethodno je, 24. novembra, održan Veliki zbor u Rumi, koji je proglasio neposredno ujedinjenje Srema sa Kraljevinom Srbijom i pozvao na stvaranje države Srba, Hrvata i Slovenaca pod dinastijom Karađorđevića. Zatim je Velika narodna skupština Srba, Bunjevaca i ostalih Slovena u Banatu, Bačkoj i Baranji donela odluku o prisajedinjenju Kraljevini Srbiji. Na ostalim prostorima Austrougarske koji su većinski bili naseljeni stanovništvom srpskog, slovenačkog i hrvatskog porekla 29. oktobra 1918. obrazovana je Država Slovenaca, Hrvata i Srba. Ona je obuhvatala prostor Slovenije, Hrvatske, Slavonije, Dalmacije, Bosne i Hercegovine sa centrom u Zagrebu.
U uslovima raspada austrougarske države u novoj državi vladao je apsolutni haos, a granice su bile ugrožene italijanskim vojnim nastupanjem. Vođstvo Države Slovenaca, Hrvata i Srba veoma brzo je shvatilo da je jedino rešenje koje garantuje očuvanje nacionalnih granica i zaštitu poretka u zemlji hitno ujedinjenje sa Srbijom. U Beograd je poslata delegacija koju je predvodio Ante Pavelić, ugledni zagrebački zubar. Ironija sudbine je da su se dva čoveka sa istim imenom u kratkom periodu pojavila na hrvatskoj političkoj sceni. Jedan je tražio ujedinjenje sa Srbijom, a drugi je, samo trideset godina kasnije, komandovao državom koja je ubila više stotina hiljada Srba.
Jugoslovensko ujedinjenje i stvaranje Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca proglašeno je 1. decembra 1918. u kući Krsmanovića. U trenutku nastanka država nije bila međunarodno priznata, niti je imala utvrđene granice. Do njenog međunarodnog priznanja došlo je tokom Mirovne konferencije u Versaju. Pitanje granica nove kraljevine rešavalo se dugo i postepeno.
Dr Aleksandar Životić
Filozofski fakultet u Beogradu
Filozofski fakultet u Beogradu
FOTOGALERIJA
