Vojna groblja Velikog rata
Vojna groblja Velikog rata
Čini se da nema evropske zemlje u kojoj se ne nalaze posmrtni ostaci srpskih vojnika stradalih u Prvom svetskom ratu u borbi, zarobljeništvu ili na lečenju. Umirali su u Grčkoj, Albaniji, Rumuniji, Bugarskoj, Makedoniji, Austriji, Nemačkoj, Francuskoj… Stradali su i u Turskoj, Tunisu i Maroku.
Nažalost, umirali su i u Kraljevini Srbiji. Kosturnica branilaca Beograda nalazi se na Kalemegdanu, u zidu ispod Jakšićeve kule. Smatra se da je u odbrani grada palo oko 10.000 srpskih vojnika.
U kosturnici Crkve Svetog Dimitrija u Lazarevcu sahranjeni su posmrtni ostaci oko 20.000 srpskih ratnika poginulih u Kolubarskoj bici. Na planini Gučevo, u blizini Loznice, podignuta je spomen-kosturnica u znak sećanja na rovovske borbe vođene na tom terenu.
U Bosni i Hercegovini postoje kosturnice u Rogatici, Višegradu i vojničko groblje na Sokocu, gde počivaju srpski vojnici stradali u Prvom svetskom ratu.
Na prostoru Severne Makedonije nalaze se vojna groblja u Bitolju, Baču, Skočiviru, na Kajmakčalanu… Spomen-kosturnica na Kajmakčalanu svedoči o mnogobrojnim srpskim žrtvama palim za osvajanje „Kapije slobode”, kako su tada ovaj vrh planine Nidže zvali srpski vojnici.
Najveći broj grobalja srpskih vojnika, podoficira i oficira u inostranstvu nalazio se na teritoriji Republike Albanije. Srpska vojna groblja u toj zemlji postojala su u Skadru, Tirani, Lješu, Korči, Kavaji, Arti, Draču, Valoni, Tropoji i Burelu. Danas u Albaniji postoji samo jedan spomenik na lokalnom groblju u Tirani koji govori o tragičnoj epopeji srpske vojske krajem 1915. i početkom 1916. godine.
Veći broj srpskih vojnih grobalja nalazi se na teritoriji Grčke. Najveće i najznačajnije je vojno groblje Zejtinlik, gde počiva oko 7.000 srpskih boraca stradalih na Solunskom frontu.
Na ostrvu Vido postoji mauzeloj u kome počivaju 1.323 srpska ratnika. Najveće neobeleženo srpsko vojno groblje nalazi se u Jonskom moru – u tradiciji i sećanju poznato kao „Plava grobnica”.
Izuzetno veliki broj srpskih vojnih grobalja nalazi se na prostorima zemalja u kojima su srpski vojnici bili u ratnom zarobljeništvu. Na teritoriji Austrije postoje srpska vojna groblja u Fraunkirhenu, Mauthauzenu, Ašahu, u Nojzidlu am Zeu, Braunau i u mnogim drugim mestima. Srpski vojnici umirali su i u Mađarskoj, o čemu govori vojno groblje u Segedinu.
U Bugarskoj su sačuvana srpska vojna groblja u Sofiji i Dobriču, gde počivaju srpski vojnici stradali u ratnom zarobljeništvu ili tokom borbi za Dobrudžu.
Ratni zarobljenici sahranjeni su i na vojnim grobljima u Nemačkoj.
U Slovačkoj najveće vojno groblje ratnih zarobljenika nalazi se u Velikom Međeru, dok je u Češkoj više od 7.000 Srba stradalo u Jindrihovici, gde se nalazi i spomen-kosturnica.
Srpski vojnici Velikog rata umirali su i u Parizu, a na groblju u Tijeu sahranjeni su ranjeni i oboleli Srbi koji su u Francusku bili poslati na lečenje.
Na prostoru severne Afrike postoji nekoliko lokaliteta na kojima su sahranjeni srpski vojnici umrli tokom lečenja nakon evakuacije sa Albanskog primorja 1916. godine. U Tunisu su srpski borci sahranjeni na vojnim grobljima u Susu, Tunisu, Bizerti i Menzel Burgibi.
Dr Aleksandar Životić
Filozofski fakultet u Beogradu
Filozofski fakultet u Beogradu
FOTOGALERIJA
