Nikola Pašić
Nikola Pašić
1845–1926.
1845–1926.
Srpski ratni premijer i ministar inostranih poslova Nikola Pašić rođen je 1845. godine u Zaječaru. Studije tehnike započeo je u Beogradu, a nastavio kao državni pitomac u Cirihu. Tu se susreo sa socijalističkim idejama i postao sledbenik Svetozara Markovića. Po povratku u Srbiju politički se razišao s idejama socijalista. Dao je ostavku na državnu službu i počeo da se bavi politikom.
Narodni poslanik postao je 1878. godine. Zajedno s grupom političkih istomišljenika 1881. formirao je Narodnu radikalnu stranku. Borio se za načela parlamentarne demokratije i nastojao da se ograniče široka vladarska prava. Usled Timočke bune 1883. godine bio je primoran da ode u emigraciju u Bugarsku. Iz izgnanstva se vratio nakon abdikacije kralja Milana. Ubrzo je postao gradonačelnik Beograda i prvi put predsednik vlade. Sa povratkom kralja Milana u zemlju započeo je novi progon Pašića. Činilo se da je njegova politička karijera završena. Bio je primoran da se javno pokaje i distancira od svojih političkih drugova u vezi s Ivanjdanskim atentatom.
Dolazak dinastije Karađorđevića otvorio je novo poglavlje u njegovom političkom delovanju. Predvodio je najjaču političku stranku u Srbiji. Presudno je uticao na unutrašnju i spoljnu politiku Kraljevine Srbije tokom decenije koja je prethodila ratovima za oslobođenje i ujedinjenje. Nalazio se na čelu srpske vlade u danima pobede nad Turskom u Prvom balkanskom ratu i teških iskušenja tokom sukoba s Bugarskom u Drugom balkanskom ratu. Tokom julske krize 1914, a potom i austrougarskog ultimatuma Srbiji, predvodio je čvrst kurs srpskog otpora Austrougarskoj. Presudno je uticao na oblikovanje jugoslovenskog programa srpske vlade. Kao istaknuti rusofil, oslanjao se na rusku politiku na Balkanu.
Braneći ratne ciljeve Srbije često se sukobljavao sa srpskim ratnim saveznicima. Trudio se da osigura etničke granice buduće jugoslovenske države, što je nekada bilo u suprotnosti sa međusavezničkim sporazumima i obećanjima.
Odnosi Nikole Pašića i regenta Aleksandra zahladneli su nakon što je tokom Ženevske konferencije novembra 1918. srpski premijer popustio pred zahtevima predstavnika Narodnog vijeća Države Slovenaca, Hrvata i Srba koji su išli nauštrb interesa dinastije Karađorđevića. Regent Aleksandar zato nije dozvolio da Pašić obrazuje prvu vladu jugoslovenske kraljevine, ali je bio saglasan da predvodi delegaciju nove države na Pariskoj mirovnoj konferenciji.
U Versaju se Pašić uporno borio za međunarodno priznanje Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca, kao i za formiranje granica koje bi zadovoljile interese naroda nove države.
Predsednik vlade Kraljevine SHS postao je 1921. godine. Kraj njegove političke i životne karijere usledio je nakon što je kralj Aleksandar, zbog korupcionaških afera njegovog sina Radeta, odbio da mu poveri nov mandat.
Nikola Pašić umro je u Beogradu 1926. godine. Sahranjen je uz velike državne počasti.
Dr Aleksandar Životić
Filozofski fakultet u Beogradu
FOTOGALERIJA
