Srbija među saveznicima tokom Velikog rata
Srbija među saveznicima tokom Velikog rata
1914–1918.
1914–1918.
Srbija je u Veliki rat ušla bez formalnog savezničkog odnosa sa silama Antante. Njeni ugovorni odnosi zasnivali su se na onome što je preostalo iz doba balkanskih ratova.
Crna Gora je odmah stupila u rat na strani Srbije, a Srbija je na sebe preuzela obavezu snabdevanja crnogorske vojske i formiranja crnogorske vrhovne komande, uz stvaranje zajedničkog ratnog plana.
Grčka u tom sukobu nije videla opasnost po svoje granice i nije izvršila savezničke obaveze.
Srbija je u pogledu snabdevanja svoje vojske bila zavisna od saveznika i svoje obaveze prema njima ispunjavala je kao da je član saveza. Na drugoj strani, sile Antante odbijale su da Srbiji priznaju status ratnog saveznika.
Posebni nesporazumi nastali su kada su sile Antante, ne shvatajući težinu položaja Srbije i njene vojske, insistirale na preduzimanju ofanzive u dubinu austrougarske teritorije. Srpska vojska je tada imala velike gubitke.
Saveznici nisu obaveštavali srpsku vladu o pregovorima koje su vodili sa Bugarskom, Italijom i Rumunijom, kojima su često za ulazak u rat na strani Antante nudili delove teritorije Kraljevine Srbije ili prostore naseljene većinskim južnoslovenskim življem. Ozbiljne nesuglasice, posebno s Rusijom koja je među saveznicima smatrana glavnim zaštitnikom srpskih interesa, izbile su nakon što je Bugarskoj nudila istočne delove Makedonije.
O sadržaju Londonskog ugovora, kojim su Italiji obećane teritorije na Jadranu i u Istri, srpska vlada nije ništa znala do početka 1918. godine. Slično je bilo i sa pregovorima s Rumunijom i obećanjima koja su joj data u pogledu Banata.
Povlačenje srpske vojske preko Albanije suočilo je srpsku vladu s odsustvom savezničke pomoći. Ruska intervencija uticala je na ubrzanje odluke o spasavanju srpske vojske s Albanskog primorja, a tek nakon evakuacije na Krf usledilo je intenzivno francusko i britansko snabdevanje srpskih trupa.
Izbijanje revolucije u Rusiji i njen izlazak iz rata uslovilo je preorijentaciju srpske politike ka Francuskoj, kao glavnom zaštitniku srpskih interesa.
Ulazak u rat SAD na strani Antante posebno je uticao na položaj srpske vlade i njene vojske u izgnanstvu. Osim što su nudile svoje finansijske i industrijske resurse, SAD su proklamovanom politikom prava naroda na nacionalno samoopredeljenje uticale na donošenje odluke o definitivnom raspadu Austrougarske i jačanje srpske pozicije među saveznicima. Zaštitom srpskih i jugoslovenskih interesa u poslednjim fazama rata na Jadranu, SAD su doprinele zaštiti granica buduće jugoslovenske države.
Dr Aleksandar Životić
Filozofski fakultet u Beogradu
FOTOGALERIJA
