Antanta i Centralne sile
Antanta i Centralne sile
kraj 19. i početak 20. veka
kraj 19. i početak 20. veka
Dvorac Versaj, Dvorana ogledala, mesto gde je 1871. godine proglašeno ujedinjenje nemačkog naroda i formirana nemačka carevina. Samo 50 godina kasnije na istom mestu potpisan je mirovni sporazum sa Nemačkom koji je označio kraj Prvog svetskog rata, u kojem je živote izgubilo oko 15 miliona ljudi, a više od 20 miliona bilo ranjeno.
Ujedinjenja nemačkog, ali i italijanskog naroda u velike nacionalne države krajem 19. veka dovela su do pomeranja političke ravnoteže u svetu. Austrougarska je tražila proširenja na srednjeevropske i delom balkanske prostore. Kolonije su već bile osvojene, tržišta podeljena, nametnula se potreba za redefinisanjem postojećeg poretka u Evropi. Nove zemlje tražile su svoj deo. Zato su Nemačka, Austrougarska i Italija 1882. sklopile savez Centralnih sila, ili Trojni savez, koji je podrazumevao da će svaka od članica uputiti vojnu pomoć bilo kojoj od zemalja saveznica ukoliko bude napadnuta.
Teritorijalni sporovi između Italije i Austrougarske, kao i izostanak savezničke pomoći Italiji u sukobu s Turskom 1911, uticali su na italijansko distanciranje od Trojnog saveza. Na drugoj strani, jačanje Nemačke u centralnom području Evrope dovelo je do zbližavanja između Rusije i Francuske. Njima se priključila i Velika Britanija, koja je s Francuskom sklopila sporazum poznat kao Srdačna Antanta, po kome je ceo savez dobio ime.
Savezi su tada postojali i na Balkanu – savez Srbije, Crne Gore, Grčke i Bugarske. Udruženom vojnom akcijom balkanske zemlje su 1912. proterale Osmansku imperiju sa Balkana. Ratna koalicija balkanskih zemalja raspala se u Drugom balkanskom ratu 1913. godine. Ostali su samo srpsko-grčki i srpsko-crnogorski ugovor o savezu.
Antanta je u trenutku izbijanja Velikog rata nastupila kao jedinstven savez. Italija se distancirala od sila Trojnog sporazuma, da bi kasnije ušla u rat na strani Antante. Srbija, iako nije bila formalni član Antante, ispunjavala je svoje obaveze kao članica saveza uz Crnu Goru, koja joj se priključila u prvim trenucima sukoba.
Bugarska je, nakon dugih pregovora, 1915. pristupila Trojnom savezu. Pre nje Turska je u jesen 1914. ušla u rat na strani sila Trojnog pakta. Rumunija se pridružila saveznicima Antante 1916. godine.
Tako je izgledala vojna karta Evrope u Velikom ratu.
Dr Aleksandar Životić
Filozofski fakultet u Beogradu
FOTOGALERIJA
